26 lip #12 Jak walczyć z dezinformacją w sprawie klimatu? Paulina Sobiesiak-Penszko, Filip Pazderski, ISP
Wszystko co kluczowe dla klimatu rozstrzygnie się w tej dekadzie. Przed nami wiele zmian, które będą uderzać w różne grupy interesów. Dlatego potrzebujemy skutecznych sposobów radzenia sobie dezinformacją wokół polityk klimatycznych. W lutym 2022 zespół IPCC zaliczył dezinformację, informacje wprowadzające w błąd oraz upolitycznienie nauki do głównych przeszkód w walce ze zmianą klimatu. Jak w praktyce wygląda dezinformacja klimatyczna w Polsce? Co zrobić, żeby z naukową wiedzą o klimacie wychodzić z bańki „już przekonanych”? Odpowiedzi na te pytania szukam razem z dr Pauliną Sobiesiak-Penszko i Filipem Pazderskim z Instytutu Spraw Publicznych, autorką i autorem raportu „Dezinformacja wokół klimatu i polityki klimatycznej. Opinie Polek i Polaków”.
Zapraszam, poniżej nagranie i transkrypcja fragmentów rozmowy.
Paulina Sobiesiak-Penszko o tym dlaczego powstało badanie nt. dezinformacji:
„Zmiana klimatu – sprawa zupełnie fundamentalna dla naszej przyszłości, przetrwania cywilizacji. Wreszcie od kilku lat mamy intensyfikację działań politycznych na temat tego, w jaki sposób przeciwdziałać globalnemu ociepleniu. W Europie kamieniem milowym jest przyjęcie Europejskiego Zielonego Ładu. Strategii, w której stawiamy konkretne cele dotyczycie ochrony klimatu, przede wszystkim poprzez redukcję emisji gazów cieplarnianych. Żeby te cele osiągnąć w bardzo krótkim czasie – to co kluczowe, rozstrzygnie się w tej dekadzie – musimy przeprowadzić transformację nisko-emisyjną wszystkich sektorów gospodarczych, w tym sektorów energetycznych. A to jest bardzo trudny, złożony i kosztowny proces, który narusza różne interesy. I z którymi musimy się zmierzyć jako obywatele, biznes i politycy. Im większa obecność tematu zmiany klimatu w przestrzeni publicznej, im intensywniejsze działania związane z odchodzeniem od paliw kopalnych, tym większe staje się prawdopodobieństwo, że te tematy będą stawać się obszarem dezinformacji. Dezinformacji, czyli celowego wprowadzania w błąd poprzez podawanie mylących lub fałszywych informacji. Dlatego warto wiedzieć, jaką mamy wiedzę związaną z klimatem i polityką klimatyczną, jak i jakie mamy kompetencję, żeby radzić sobie z dezinformacją.
W sytuacji kiedy wszystko to, co kluczowe [dla klimatu] rozstrzygnie się w tej dekadzie, potrzebujemy skutecznych sposobów, które pozwoliłyby nam radzić sobie z dezinformacją, propagandową narracją, manipulowaniem naszymi przekonaniami.
Biorąc to wszystko pod uwagę – stąd wziął się pomysł na te badania.”
Paulina Sobiesiak-Penszko o kampanii „żarówkowej” z początku 2022 roku i tym kto uwierzył w tę kampanię:
„Nasze badanie [na temat odbioru kampanii żarówkowej] pokazuje, że społeczeństwo jest równo podzielone co to tego, czy ten przekaz był prawdziwy, czy nie. Na nasze postrzeganie duży wpływ mają nasze sympatie i preferencje polityczne. Za prawdziwy przekaz kampanii uznało ponad 70% zwolenniczek i zwolenników PiS i Solidarnej Polski. W grupie osób popierających Koalicję Obywatelską było to 30% osób. Nie są kluczowe fakty – ważne jest to z kim sympatyzujemy. Kogo uważamy za wiarygodnego, temu wierzymy w każdej sprawie, także takiej.”
Filip Pazderski o wnioskach z badań:
„O co by obecnie nie zapytać w badaniach, najważniejszą zmienną, która różnicuje opinie Polek i Polaków, są poglądy polityczne, z którymi wiąże się też to, których mediów słuchamy, skąd czerpiemy informacje i w oparciu o jakie informacje budujemy swój obraz o świecie. Jesteśmy coraz bardziej podzieleni na dwa odrębne plemiona, którym coraz trudniej się ze sobą dogadać. Mamy inne perspektywy na świat, w jakim żyjemy. Dotyczy to też tak kluczowej kwestii jak zmiany klimatu i działania, które należy podjąć żeby je powstrzymać.”
Paulina Sobiesiak-Penszko o wnioskach z badań:
„Odnosząc się do badania „Monitoring Mediów” – coraz rzadziej mamy w mediach do czynienia z dezinformacją, która kwestionuje same zmiany klimatu. Teraz na celowniku dezinformacji jest przede wszystkim polityka klimatyczna, czyli wszystko to, co prowadzi do rozwiązania problemu zmiany klimatu. Wokół tego obszaru już zaczęły się skupiać działania dezinformacji i będą się one nasilały. [Zielona] Transformacja obejmie wszystkie dziedziny naszego życia i będzie dotykała każdego z nas. Część osób będzie z tego niezadowolonych, a to znacząco zwiększa naszą podatność na dezinformację i zwiększa ryzyko, że działania dezinformacyjne będą się w przestrzeni publicznej nasilały.
Wszyscy są narażeniu na dezinformację, ale nie wszyscy w tym samym stopniu. Badania „Monitoring Mediów” pokazują, że najwięcej dezinformacji i propagandowej narracji, która tworzy podłoże do rozsiewania dezinformacji jest w portalach internetowych związanych z partią rządzącą. To oznacza, że czytelnicy prawicowi są bardziej narażeni na dezinformację.
(…) W internecie fałszywych informacji jest zdecydowanie więcej niż w prasie. W pytaniach o wiarygodność mediów z kolei prasa pojawia się na podobnej pozycji co media społecznościowe.”
Paulina Sobiesiak-Penszko o tym, co zrobić, by wiedza naukowa o klimacie była przyswajana przez wszystkich, niezależnie od poglądów politycznych:
„Nawet jeśli będziemy zwiększać aktywność ekspertów czy ekspertek w przestrzeni publicznej, a będą to osoby postrzegane jako posiadające określony światopogląd (np. liberalny albo konserwatywny), to wiemy, że te działania często nie są w stanie przekonać osób, które nie uznają tych ekspertów jako wiarygodne źródło wiedzy.
Poszłabym w stronę budowania naszych kompetencji w zakresie tego, jak rozpoznawać dezinformację, jak sobie z nią radzić. Wyrobienie w nas umiejętność i wiedzy, co zrobić, żeby sprawdzić daną informację oraz nawyków, by to robić.
W przemianę polityków niestety nie wierzę… Rzeczywiście najlepiej byłoby dbać o podniesienie poziomu debaty publicznej i gdyby politycy w sposób rzetelny prezentowali politykę klimatyczną, ale na to specjalnie nie liczę. Dlatego kluczowe jest, by budować kompetencje obywateli, szczególnie tych grup, które gorzej radzą sobie z dezinformacją. W tym zakresie niższe kompetencje mają osoby (nie jest to odkrywcze) o niższym wykształceniu czy często mieszkańcy mniejszych miejscowości.
Duża rola do odegrania leży po stronie Kościoła Katolickiego, który jest ważnym punktem odniesienia dla ludzi o takim [konserwatywnym] poglądzie na świat. To moim zdaniem bardzo ważny potencjał, który jest niewykorzystany.
To też zadanie dla mediów., Polityka nie może być główną optyk patrzenia na wyzwanie takiego kalibru jak przeciwdziałanie globalnemu ociepleniu. Media powinny dbać o przestrzeń dla osób, które znają się na danej tematyce.”
Filip Pazderski o tym, co zrobić, by wiedza naukowa o klimacie była przyswajana przez wszystkich, niezależnie od poglądów politycznych:
„Edukacja medialna to coś oczywistego – trzeba ją po prostu wprowadzić. Im prędzej, tym lepiej. To pozwoli zbudować odporności a poziomie społecznym. Powinna być kierowana tak na poziomie szkolnym, jak i dla osób starszych. To jednak dalsza perspektywa…
Teraz powinniśmy zwracać uwagę na to, skąd czerpią informacją obozy, na które jesteśmy podzieleni. Jeśli zwiększymy ilość kampanii prowadzonych do grupy bardziej liberalnej – nic nie zmienimy, bo trafimy do tych którzy już są przekonani.
Pytanie więc brzmi, co zrobić by trafić do tej drugiej grupy – tradycjonalistycznej…”
Paulina Sobiesiak-Penszko o tym, jak komunikować zmiany klimatu:
„Zadaniem rządzących jest pokazywać też że transformacja to nie jest tylko koszt (…) Mówmy o tym, co ona nam da poza tym, że uchronimy się od katastrofą klimatyczną, bo to coś dla ludzi odległego (…). Pokazujmy, zyski, korzyści odwołujmy się do perspektywy przyszłości naszych dzieci. Pokazujmy, że jeśli teraz o to nie zadbamy, to nasze dzieci będą żyły w rzeczywistości pełnej niepokojów, konfliktów. Nie wiemy jaki to będzie świat, ale będzie gorszy niż ten, w którym żyjemy.”
RAPORTY
„Monitoring Mediów”:
„Dezinformacja wokół klimatu i polityki klimatycznej. Opinie Polek i Polaków”: